تاریخ زمین ما

   زمین ما در یک تعریف

   پیش گفتار

      این مقاله را برای زمین ما از اینترنت جمع آوری کردم،  و بازنویسی نمودم،  ادامه دارد و اصلاح نویسی می شود.

   مشخصات زمین

      زمین در منظومه شمسی از کهکشان راه شیری قرار دارد،  پنجمین سیاره از لحاظ بزرگی و سومین سیاره نزدیک به خورشید،  و بزرگترین سیاره در میان سیارات درونی است.  کره زمین یکی از 9 سیاره ای است که به همراه چندین قمر و تعداد زیادی اجسام کوچکتر به گرد خورشید میگردند.  طبیعت منظم و مرتبی که بر منظومه شمسی حاکم است،  محققان را به این استنتاج هدایت میکند،  که زمین و سایر کرات هم زمان با خورشید و از عناصر اولیه یکسانی تشکیل شده باشند.  بر اساس فرضیه سحابی،  اجسام منظوم شمسی از یک توده بزرگ ابر دوار،  به نام ابر خورشیدی تکوین یافته است،  که این توده سحابی غالبا از هیدروژن و هلیم و درصد پایینی از عناصر سنگینتر ترکیب یافته بود.  حدود  5 میلیارد سال پیش، این توده بزرگ ابر از گاز و ذرات ریز بر اساس جاذبه شروع به کشیده شدن به سمت همدیگر کردند. با منقبض شده این ابر مارپیچی بر سرعت چرخش آن افزوده میشد.  با گذشت زمان این توده پراکنده تبدیل به یک دیسک صاف با تمرکز مواد در مرکز آن گردید.  همراه با انباشته شدن مواد برای تشکیل کره زمین،  اصابت ذرات سحابی با سرعت بالا و زوال عناصر رادیو اکتیو باعث افزایش تدریجی دمای کره زمین گردید.  این افزایش دما به اندازه ای بود که گرمای لازم برای ذوب آهن و نیکل را تامین نمود.  پدیده ذوب،  حباب های مایعی از فلزات سنگین ایجاد نمود،  که به سمت مرکز سیاره زمین فرو رفتند.  علاوه بر این، در دوره ذوب، توده های شناوری از سنگ مذاب به سطح کره زمین انتقال یافتند،  که با استحکام یافتن در سطح کره زمین،  پوسته اولیه آن را تشکیل دهند.  این مواد سنگی غنی از اکسیژن و عناصر oxygen seeking بخصوص سیلیکون و آلومینیوم و مقدار کمتری کلسیم، سدیم، پتاسیم، آهن و منیزیم بودند. این دوره اولیه تفکیک شیمیایی، سه لایه اساسی داخلی زمین یعنی هسته غنی از آهن، پوسته ابتدائی باریک و بزرگترین لایه زمین به نام گوشته را که بین هسته و پوسته قرار دارد را بوجود آورد.

      زمین در بدو پیدایش بصورت کره‌ای از مواد داغ و نیمه مذاب بود،  بتدریج عناصر سنگین تر ته ‌نشین شده،  و هسته فلزی را بوجود آوردند،  و در عین حال عناصر سبکتر به سطوح فوقانی آمده،  و جبه و پوسته را تشکیل دادند.   ساختار درونی زمین مثل سایر سیارات درونی از یک هسته داخلی و یک هسته خارجی به همراه لایه ‌های مذاب و نیمه مذاب و سنگی جامد تشکیل یافته است.  هسته داخلی فلزی و جامد بوده و توسط هسته خارجی که فلزی و مذاب است، احاطه شده است.  پس از گذشت چند میلیارد سال،  زمین سرد شد،  سطح زمین جامد گشت،  جو زمین شکل گرفت و اقیانوس بوجود آمدند.  پوسته زمین توسط فوران های آتشفشانی در کف اقیانوسها نوسازی شد،  و دائما بر اثر زمین لرزه‌ ها و حرکت های قاره ‌ای در حال تغییر و تحول است.  زمین سیاره ‌ای منحصر بفرد است،  دارای آب مایع و جوی که قسمت اعظم آن از نیتروژن و اکسیژن تشکیل شده،  که تداوم حیات را ممکن می‌سازند.  چگالی زمین از تمامی سیارات بیشتر است.  زمین در منظومه شمسی دو نوع حرکت، وضعی و انتقالی دارد،  در حرکت وضعی زمین در یک شبانه روز به دور خودش می‌چرخد،  و در حرکت انتقالی در یک سال مداری بیضی شکل حول خورشید را طی می‌کند (مدار زمین).

  فاصله متوسط از خورشید:      60.149 کیلومتر

  قطر استوا:                         12756 کیلومتر

  مدت حرکت وضعی:               93.23 ساعت

  مدت حرکت انتقالی:               26.365 روز

  سرعت حرکت انتقالی:           79.29 کیلومتر در ثانیه

  دمای سطحی:                     55 تا 70 درجه سانتیگراد

  جرم (زمین = 1):                     00.1

  چگالی متوسط (آب = 1):           52.5

  جاذبه (زمین = 1):                     1

  تعداد قمر:                                1

      زمین شرایط بسیار منحصر بفردی دارد،  هیچکدام از سیارات دیگر آب مایع و جو پر اکسیژن نداشته،  و حیات در آنها وجود ندارد.  تکامل تدریجی زمین که 4.5 میلیارد سال طول کشیده است،  همچنان بطور طبیعی و نیز بر اثر فعالیت های انسان ادامه خواهد داشت. همچنین چگالی زمین از تمام سیارات دیگر بیشتر است.  با چرخش زمین به دور خودش، چرخه‌ هایی در هسته خارجی آن،  که از آهن مذاب تشکیل شده بوجود آمده،  جریان های الکتریکی تولید می‌کنند.  این جریانها باعث ایجاد یک میدان مغناطیسی در فضای اطراف زمین شده،  و پوششی محافظ در اطراف آن ایجاد می‌کنند،  (کمربند تشعشعی زمین).  این میدان که کره مغناطیسی نامیده می‌شود،  زمین را در برابر جریان های سریع ذرات باردار باد های خورشیدی محافظت می‌کند.  بعضی از این ذرات در دو نقطه میدان مغناطیسی به نام کمربند های «وان آلن» به دام می‌افتد.  کره مغناطیسی بیشتر باد های خورشیدی را از زمین دور می‌کند،  اما جریان های ذرات باد خورشیدی آنقدر قوی هستند،  که قسمت جلویی کره مغناطیسی را مسطح نموده،  و باعث کشیدگی عقب آن می‌شوند.  میدان مغناطیسى زمین همانند پوست پیاز کره خاکى ما را در برگرفته است.  توفان هاى خورشیدى آن را مورد حمله قرار داده،  و موجب بروز توفان هاى الکتریکى در آن مى گردند.  این توفان ها نیز متعاقباً بر روى سیستم هاى الکتریکى زمین اثر مى گذارد.  اگر چه میدان مغناطیسى زمین کره خاکى ما را از توفان هاى خورشیدى و تشعشعات فضایى حفظ مى کند،  اما متاسفانه این میدان مغناطیسى به تدریج در حال ضعیف تر شدن بوده،  و عواقب حاصل از آن مایه نگرانى کارشناسان امر است. حرکت زمین به شکل یک پوسته سنگی متشکل از 12 صفحه مجزاست.  هر یک از قاره‌ها روی یک یا چند صفحه قرار گرفته ‌اند.  این صفحات با سرعتی شبیه به سرعت رشد ناخن های انسان در حال حرکت هستند.  صفحه‌ های جامد، روی سنگ های نیمه مذاب به حالت شناور هستند که خود این سنگهای نیمه مذاب توسط جریان های داغی که از هسته فلزی زمین فوران می‌کنند،  تکان خورده و باعث حرکت صفحه‌ها در سطح زمین می‌شوند.   

   زمین در آغاز شکل گیری

      در اوایل پیدایش منظومه شمسی،  ذرات ریز غبار موجود در قرص خورشید که عمدتا از گاز و غبار تشکیل شده بود،  پس از برخورد به هم چسبیده و اجسام بزرگ و بزرگتری را بوجود آوردند.  بدین ترتیب چهار سیاره درونی از این ذرات شکل گرفتند.  زمین در 4.5 میلیارد سال پیش،  دارای سطحی داغ، قرمز و نیمه مذاب بود.  پس از گذشت میلیاردها سال زمین سرد شد،  سطح زمین جامد گشت،  جو زمین شکل گرفت،  و اقیانوسها بوجود آمدند.  پوسته زمین توسط فوران های آتشفشانی در کف اقیانوسها نوسازی شده،  و دائما بر اثر زمین لرزه‌ها و حرکت های قاره‌ ای در حال تغییر و تحول است.  پس از گذشت میلیونها سال،  سطح زمین شروع به سرد شدن نمود،  و پوسته جامدی به دور زمین بوجود آمد.  گاز های داغ و مواد مذاب از لایه‌ های زیرین و از طریق دهانه‌ های آتشفشانی بیرون زده،  و جو ضخیم زمین را بوجود آوردند.  در همین مدت شهاب سنگ های زیادی به سطح زمین خوردند،  و هزاران گودال شهاب سنگی را در سطح زمین بوجود آورد،  و مقدار زیادی غبار به جو زمین اضافه کردند.  پس از یک میلیارد سال،  زمین به اندازه کافی سرد شده بود،  تا بخار آب موجود در جو متراکم شده،  و قطرات آب را بوجود آورد.  این قطرات آب میلیونها سال به شکل باران شدید به سطح زمین افتاده،  باعث پاک شدن جو زمین و بوجود آمدن اقیانوس شدند.  کره زمین به تدریج به شکل کنونی درآمده است.  با سرد شدن زمین، شرایط لازم برای پیدایش حیات در آن فراهم شدند.  تکامل زمین هنوز ادامه دارد.  گرچه تناسب گاز های مختلف در جو زمین نیز بر اثر دخالت های انسان به آرامی در حال تغییر است.

      پوسته خارجی صلب زمین (لیتوسفر) به تکه های متعددی شکسته شده است،  هر کدام از آنها صفحه نام دارند،  که در حال حرکت بوده،  و بصورت بی وقفه تغییر شکل و اندازه میدهند. هفت صفحه اصلی در لیتوسفر شناخته شده است،  این صفحات عبارتند از:  آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی، اقیانوسیه، آفریقا، اوروآسیا، استرالیا و قطب جنوب.  صفحات با ابعاد متوسط مانند:  کارائیب، نازکا، فیلیپین، عربی، کوکوس و صفحه اسکاتیا هستند،  و علاوه بر آنها صفحات متعددی با ابعاد کوچکتر شناخته شده است.  یک صفحه بزرگ ممکن است شامل یک قاره کامل و سطح بزرگی از کف دریا باشد،  مانند صفحه آمریکای جنوبی.  در حالی که هیچ صفحه دقیقا بر اساس مرز یک قاره شناخته نشده است.  صفحات سنگ کره با سرعت بسیار پایین،  ولی بطور مداوم نسبت به هم در حال حرکت هستند،  که بطور متوسط 5 سانتیمتر در سال است،  این حرکت به بدلیل توزیع نامساوی حرارت در داخل کره زمین است.  مواد داغ که در عمق گوشته قرار دارند،  به آرامی به سوی بالا حرکت میکنند،  و به عنوان یکی از سیستم های همرفت درونی سیاره عمل مینمایند.  همزمان، قطعت سردتر و چگالتر سنگ کره در داخل گوشته فرو میروند.  درنهایت حرکت عظیم و کند صفحات سنگ کره منجر به ایجاد زمین لرزهها، آتشفشانها و تغییر شکل توده های بزرگ سنگی به صورت کوهها میگردد.

      پدیده همرفت در داخل کره زمین،  همانند جریان همرفتی است که وقتی کتری پر از آب بر روی آتش قرار داده میشود،  در آن اتفاق میافتد.  آب قسمت تحتانی،  آب قبل از قسمت های دیگر گرم شده و در اثر انبساط چگالی آن کاهش مییابد،  و این باعث جریان یافتن آب به سمت بالا شده،  و همزمان آب نسبتا سردتر از سطح آب به سمت کف کتری حرکت کرده،  و آب سرد و گرم جایگزین یکدیگر میگردد.

   چهره متغیر زمین ــ  250 میلیون سال پیش،  سه تکه بزرگ خشکی بهم نزدیک شدند،  و یک خشکی بزرگ بنام پانجیا را بوجود آوردند.  بعد از مدتی دریای تتیس این خشکی عظیم را به دو قسمت لوراسیا و گندوانلند تقسیم کرد.  120 میلیون سال پیش اوراسیا از هم شکافت و آمریکای شمالی از اروپا جدا شد.  گنوانلند نیز شکافته شد و در نتیجه هندوستان به سمت جنوب آسیا حرکت کرد.  قاره‌ها همچنان به حرکت خود ادامه داده،  و به این شکل کنونی که می‌بینیم در آمدند.  ظرف چند میلیون سال آینده قاره آمریکا به حرکت خود در سمت غرب ادامه داده،  و قاره آفریقا به اروپا و آسیا ملحق خواهد شد.

   حیات در زمین ــ  اولین موجودات زنده حدود 3.8 میلیارد سال پیش و اولین دایناسورها حدود 150 میلیون سال پیش در زمین ظاهر شدند.  حدود 65 میلیون سال پیش نسل داینوسورها از بین رفت (انقراض دایناسورها).  بعضی می گویند،  یکی از عوامل انقراض داینوسورها برخورد یک شهاب سنگ به زمین و پر شدن جو زمین از غبار بود.  در چنین شرایطی نور و گرما به زمین نرسیده،  و یک دوره کوتاه یخبندان باعث مرگ داینوسورها بر اثر سرما و گرسنگی شده است.  اگر همه تاریخچه زمین را در 24 ساعت خلاصه کنیم،  نخستین انسانها در 2 ثانیه مانده به نیمه شب ظهور خواهند کرد.

   زمین و عقاید ــ  ایرانیان از قدیم می دانستند زمین کروی است،  و گرد خورشید می گردد،  به تاریخ نجوم در ایران مراجعه شود.

   زمین متغیر ــ  زمین یک کره متحرک است!  اگر ما بتوانیم صد میلیون سال به عقب برگردیم،  چهره زمین را با آنچه که امروز میبینیم کاملا متفاوت خواهیم یافت.  هیچ اثری از کوه های آلپ یا خلیج مکزیک نخواهد بود،  در عوض قاره هایی در ابعاد،  اشکال و موقعیت های متفاوتی خواهیم یافت.  بر خلاف زمین در چند میلیارد سال گذشته ، هیچ تغییر اساسی در سطح کره ماه بوجود نیامده است،  فقط چند گودال اضافه شده است.

   آینده زمین ــ  حیات در زمین وابسته به خورشید است،  آینده کره زمین نیز به آینده خورشید وابسته است،  ایرانیان در گذشته این موضوع را بخوبی می دانستند،  در اساس آئین میترایی نوشته ام.  حدود 5 میلیارد سال دیگر ذخایر انرژی خورشید تمام شده،  و خورشید به یک غول سرخ تبدیل می‌شود،  و افزایش حجم می‌دهد.  گرمای شدید حاصل از افزایش حجم باعث آب شدن یخ مناطق قطبی و بالا آمدن آب اقیانوس می ‌شود.  سپس جو زمین شروع به تبخیر می‌کند،  و گیاهان خشک آتش می ‌گیرند.  در چنین شرایطی امکان حیات در زمین کلا از بین می‌رود.  شاید انسان در آینده بتواند قبل از وقوع فاجعه ‌های فوق،  زمین را به جایی دورتر از خورشید منتقل کند.  شاید امکانات آینده، انسان های آن زمان به سیاره قابل سکونت دیگری کوچ کنند.  شاید بشر بتواند مانع از وقوع فاجعه ‌های فوق در خورشید و زمین شود.  باید پنج میلیارد سال انتظار کشید.

   مرز صفحات ــ  صفحات تشکیل دهنده سنگ کره بصورت یک توده بهم چسبیده،  نسبت به یکدیگر در حال حرکت هستند.  با وجود اینکه قسمت های داخلی صفحات ممکن است متحمل مقداری تغییر شکل گردند،  ولی تمام اندرکنش های اصلی بین صفحات جداگانه،  در طول مرز بین آنها اتفاق میافتد.  در حقیقت تلاش های اولیه برای مشخص کردن مرز بین صفحات بر اساس محل وقوع زمین لرزه ها بود.  صفحات در مرزها سه رفتار کلی نسبت به هم دارند:

   1 ــ  مزر های دور شونده ــ  جائی که صفحات در نتیجه بالا آمدن مواد از گوشته از هم دور میشوند،  و بستر جدیدی در اقیانوسها ساخته میشود.  جدا شدگی صفحات،  غالبا در رشته کوه های میان اقیانوسی رخ میدهد.  شکاف های ایجاد شده در اثر دور شدن صفحات،  بلافاصله با سنگ های مذاب که از استنوسفر بالا میآید،  پر می شوند.  این مواد گرم به آرامی سرد شده،  و بستر جدید اقیانوسی را تشکیل میدهند.  این پدیده میلیونها سال بطور مداوم تکرار میشود،  و بدین ترتیب هزاران کیلومتر مکعب بستر جدید ایجاد میگردد.  این مکانیزم کف اقیانوس آتلانتیک را در 160 میلیون سال گذشته پدید آورده است،  که به این پدیده گسترش بستر دریا اطلاق میشود.  سرعت بستر سازی در قسمت های مختلف متفاوت است.  این سرعت از 5/2 سانتیمتر در سال در آتلانتیک شمالی تا 20 سانتیمتر در سال،  در قسمت شرقی اقیانوس آرام متغیر است.  با اینکه بیشترین نرخ بستر سازی در مقیاس تاریخ بشر بسیار کند است،  ولی کمترین نرخ تولید سنگکره به اندازه کافی سریع است،  که در طول 200 میلیون سال گذشته بستر تمام اقیانوس های زمین را ایجاد کرده باشد.  در حقیقت بستر تمام اقیانوسها که تعیین عمر شده اند از 180 میلیون سال تجاوز نمیکند.

   2 ــ  مرز های همگرا ــ   در این نواحی  صفحات به سوی هم حرکت میکنند،  و در نتیجه پدیده فرونشست پوسته اقیانوسی در گوشته اتفاق میافتد.  همگرائی ممکن است در مرز تصادم دو پوسته قار های نیز اتفاق بیفتد،  و باعث ایجاد سامانه های کوهستانی گردد.  در حالی که پوسته جدید در رشته کوه های اقیانوسی اضافه میشوند،  سیاره زمین بزرگتر نمی­شود،  و مساحت سطحی آن همواره مقدار ثابتی باقی میماند.  برای جا دادن به پوسته تازه ایجاد شده،  پوسته قدیمی اقیانوسی در طول مرز های همگرا دوباره به گوشته بازمیگردد.  وقتی دو صفحه به هم میرسند،  یکی از صفحات به زیر صفحه دیگر خم شده و به زیر آن میلغزد.  حاشیه هایی از صفحات که پوسته اقیانوسی در حال اضمهلال است،  به نام مناطق فرورانش شناخته میشوند.  در این مناطق صفحه فرورفته در حال حرکت به سمت پایین،  وارد محیط با دما و فشار بالا میشود.  مقداری از مواد فرو رفته و نیز مقدار بیشتری از استنوسفر،  که در بالای صفحه فرو رفته قرار میگیرد،  ذوب شده و به سوی بالا حرکت میکند.  بندرت این سنگ مذاب ممکن است،  که به سطح زمین برسد،  و انفجارات آتشفشانی را ایجاد نماید.  بهر حال بیشتر این مواد مذاب به سطح زمین نمیرسد،  و در همان عمق جامد شده و به ضخیمتر شدن پوسته میانجامند.

   3 ــ  مرز های گسل امتداد لغز ــ  مرز هایی که در آنها صفحات بصورت سایشی،  از کنار هم عبور میکنند،  و هیچگونه اضمهلالی در مرزها ایجاد نشده،  و پوسته جدیدی تولید و پوسته قدیمی نابود نمی شود.  این گسلها در جهت حرکت صفحات ایجاد شده،  برای اولین بار در امتداد رشته کوه های اقیانوسی یافت شدند.  با وجود اینکه بیشتر گسل های امتداد لغز در طول رشته کوه های اقیانوسی قرار گرفته است،  تعدادی نیز در داخل قاره ها وجود دارند.  دو مثال از این گسلها،  گسل سنآندریاس در کالیفرنیا،  و گسل آلپین در زلاندنو میباشد.  در طول گسل سن آندریاس،  صفحه آرام در حال حرکت به سمت شمال غربی،  نسبت به صفحه مجاور (صفحه آمریکای شمالی) است. حرکت در طول این مرز ناشناخته نمانده است،  چرا که این حرکت باعث ایجاد کرنش در سنگ های دو سمت گسل میگردد،  و گاها سنگها انرژی ذخیره شده را بصورت زلزله های بزرگی رها می­کنند،  مانند زلزله سال 1906 که سان فرانسیسکو را ویران کرد.

   زمین لغزش ــ  حرکت و جابجایی بخشی از مواد دامنه در امتداد یک سطح گسیختگی مشخص را لغزش می‌نامند.  در لغزش های دامنه‌ ای تغییر شکل از نوع برش ساده است.  لغزش انواع مختلف داشته،  و در هر نوع مصالحی می‌تواند ایجاد شود.  ویژگی های توده متحرک و شکل سطح گسیختگی معمولا به عنوان عوامل طبقه بندی لغزشها بکار گرفته می‌شوند.  انواع لغزشهای دامنه ای:

   لغزش انتقالی یا ساده ــ  در لغزش انتقالی،  توده‌ ای از مواد به روی یک سطح کم و بیش مسطوی به سمت پایین دامنه می ‌لغزند.  شرایط زمین شناسی و در راس آن وجود ناپیوستگی های ساختی دارای جهت یابی مناسب،  از جمله عوامل ایجاد یک لغزش انتقالی است.

   لغزش دایره‌ای یا چرخشی ــ  لغزش دایره‌ ای یا چرخشی عمدتا در دامنه‌ های خاکی و خرده سنگی طبیعی و مصنوعی و به مقدار کمتر در دامنه‌ هایی که از سنگ خرد شده یا ضعیف و هوازده ساخته شده ‌اند،  دیده می شود.  در این حالت گسیختگی در راستای سطوحی منحنی و قاشقی شکل،  که حداکثر تنش برشی را تحمل می کنند،  صورت می‌ گیرد.  برای ایجاد یک لغزش دایره‌ای معمولا نیاز به شرایط زمین شناسی ویژه و گسستگی های ساختی نیست.

   لغزش مسطوی در سنگ ــ  این نوع لغزش انواع مختلفی دارد.  از آن جمله است لغزش یک یا چند واحد سنگی در امتداد یک یا چند سطح مسطوی،  سر خوردن یک قطعه کوچک یا ورقه ‌ای از سنگ به روی دامنه،  لغزش توده عظیمی از سنگ و سرانجام لغزش گوه‌ ای در امتداد فصل مشترک دو صفحه متقاطع.  شرایط مناسب برای لغزش مسطوی:  سنگ های لایه ‌لایه رسوبی که شیبشان به سمت خارج دامنه و مقدار آن مساوی یا کمتر از شیب دامنه است.

گسل‌ها، درزها و فولیاسیون هایی،  که سطوح ضعیف ممتدی را ساخته و سطح دامنه را قطع می‌کنند.  درز های متقاطع که گسیختگی های گوه‌ ای را می‌سازند،  سنگ سخت و درزدار که سر خوردن قطعات سنگ را به همراه دارد.  پوسته پوسته شدن در توده‌ های گرانیتی،  که سرخوردن ورقه‌ هایی از سنگ را باعث می‌شود.

   لغزش چرخشی در سنگ ــ  در این نوع لغزش توده ‌ای قاشقی شکل از سنگ، بر اثر لغزش در امتداد سطحی استوانه‌ای ، گسیخته می‌شود،  ایجاد ترک هایی در راس بخش ناپایدار و برآمدگی هایی در پاشنه آن نشانه‌ های حرکات آغازین‌ اند.  پس از گسیختگی نیز معمولا پرتگاهی در بالای دامنه و به هم ریختگی هایی در پایین آن متساعد می‌ شود. افزایش شیب دامنه، هوازدگی و نیرو های آب نشستی از دلایل اصلی این نوع لغزشند.  لغزش چرخشی در سنگ های سخت یکپارچه دیده نمی‌شود،  در مقابل درستی های دریایی و دیگر سنگ های نرم،  همچنین در سنگ های رسوبی لایه ‌لایه به شدت درزدار و دارای لایه‌ های ضعیف،  فراوان ایجاد می شود.  شیب طبیعی شیل های دریایی متورم شونده و به شدت ترکدار،  کم و پایدار سازی آنها معمولا مشکل است.  این نوع گسیختگی ها معمولا پیشرونده و وسیع اند.

   لغزش چرخشی در خاک ــ  رایجترین نوع لغزش در خاک،  حرکت چرخشی یک یا چند قطعه از آن در امتداد سطوح استوانه‌ای است.  علل اصلی لغزش چرخشی در خاک:  نیرو های آب نشستی،  افزایش شیب دامنه،  ساخت های قبلی باقیمانده در خاک برجا.  لغزش های چرخشی از ویژگی های رسوبات نسبتا صخیم خاک چسبنده و بدون سطوح ضعیف است.  عمق سطح گسیختگی وابسته به شرایط زمین شناسی است.  لغزش های عمیق در زمین های رسی و لغزش های کم عمق در واریزه ‌ها انجام می‌ شود.  نشانه ‌های اولیه این نوع لغزش،  ترک های کششی در راس و برجستگی های در قاعده دامنه است.

   گسترش جانبی و گسیختگی متوالی ــ  نوعی گسیختگی صفحه ‌ای است که سنگ و خاک دیده می‌شود،  در اینجا مواد در امتداد یک سطح ضعیف بطور جانبی تحت تنش قرار گرفته،  و متوالیا بصورت قطعاتی می‌ شکنند.  علل اصلی این نوع لغزش عبارت است از:  نیرو های آب نشستی،  و افزایش شیب،  و ارتفاع دامنه.  این نوع گسیختگی را معمولا نمی ‌توان با روش های ریاضی پیش بینی کرد،  زیرا از قبل نمی‌ توان محل تشکیل اولین ترک و در نتیجه اولین قطعه را مشخص کرد.  با این حال،  چون در انواع خاصی از سنگ و خاک ایجاد می‌شود،  تشخیص حالات ناپایدار بالقوه امکان پذیر است.  گسترش جانبی معمولا به تدریج توسعه یافته،  و می‌ تواند حجم زیادی داشته باشد.

      این نوع گسیختگی در دره رودها رایج است،  و بطور مشخصی در رس های سخت شکاف‌دار،  شیل های رسی و لایه‌ های افقی یا کم شیب،  که حاوی مناطق ضعیف ممتدی هستند،  دیده می شود.  واریزه ‌هایی که به روی خاک برجا یا سنگ دارای شیب ملائم قرار گرفته ‌اند،  متوالیا بصورت گسترش جانبی گسیخته می ‌شوند.  نشانه این نوع گسیختگی در مراحل آغازین ترک های کششی است،  البته در برخی شرایط مثل بارگذاری ناشی از زمین لرزه،  ممکن است ناگهانی باشد.  در خلال گسترش پیشرونده، ترک های کششی بار شده و پرتگاه هایی ایجاد می‌ شود.  گسیختگی نهایی ممکن است تا سالها اتفاق نیافتد.

   لغزش واریزه ــ  این نوع لغزش به حرکت توده ‌ای از خاک،  یا خاک و قطعات سنگ،  که بطور یکجا یا در واحد های جداگانه در روی یک سطح مسطوی پرشیب می‌ لغزند،  اطلاق می‌ شود.  این لغزش اغلب حالت پیشرونده داشته،  و ممکن است به بهمن یا جریان منتهی شود.  علل اصلی لغزش واریزه‌ ای عبارتست از افزایش نیروی آب نشستی و شیب دامنه.  این نوع لغزش در جا هایی که واریزه‌ ها یا خاک برجا به روی سطح شیبدار و نسبتا کم عمق سنگی قرار گرفته باشد،  ایجاد می‌ شود.  آغاز حرکت در این نوع لغزش هم با ترک های کششی مشخص می ‌شود.

   جالب و خواندنی:  در دهه 80 میلادی رسانه ها از وقوع انفجارات شدید،  در خورشید منظومه شمسى خبر دادند،  و متذکر شدند در اثر این انفجارات،  تشعشعات خطرناکى وارد جو زمین شده،  و ذرات الکتریکى باردار آن براى همگان مضر خواهد بود.  در این گزارش ها از قطع ارتباطات رادیویى در سراسر جهان،  از کار افتادن ماهواره ها و سیستم هاى برق رسانى سخن مى رفت.  این نگرانى ها همه به حق بودند.  پس از انفجار هاى شدید خورشیدى که 15 سال پیش صورت گرفتند،  ابرى از ذرات باردار پرانرژى (این ذرات باردار در زبان فیزیکدانان، پلاسما نامیده مى شود) با قدرتى 1700 بار بیشتر از روز هاى معمولى،  به سوى سیاره ما وزیدن گرفت.  در آن زمان دانشمندان از این بیم داشتند که اگر توفان حاصل از این ذرات پر انرژى به میدان مغناطیسى زمین برسند،  در میدان مغناطیسى، شدت جریان الکتریکى آنچنان زیاد خواهد بود،  که تقریباً تمامى فیوز هاى سیستم هاى الکتریکى از کار خواهند افتاد.  خوشبختانه این فاجعه عظیم به وقوع نپیوست.  تنها برخى از فرکانس هاى رادیویى دچار اشکال پخش شدند،  و کار بعضى از ماهواره ها به صورت موقت و از روى احتیاط متوقف شد.

      کارشناسان به این نتیجه رسیدند که میدان مغناطیسى زمین،  سپر دفاعى نامریى ما در برابر توفان هاى خورشیدى و تشعشعات فضایى بوده است.  با این وجود نقش پروتون ها و ذرات آلفا در این تشعشعات و همچنین نقش میدان مغناطیسى زمین هنوز هم معما هاى بسیارى را در خود نهفته دارند.  اما اصولاً چرا کره زمین از دو قطب مغناطیسى برخوردار است؟  چه چیزى باعث مى شود که زمین همانند یک میله مغناطیسى عظیم، آن طور که همه ما آ ن را از کلاس هاى درس فیزیک مى شناسیم، عمل کند؟  چرا عقربه یک قطب نما همیشه جهت شمال و جنوب مغناطیسى را بر روى زمین نشان مى دهد؟   این مسئله هزاران سال پیش توسط چینى های چین استان با آئین میترایی کشف شد.  شاید بد نباشد توضیح دهیم که حتى تا قرن شانزدهم میلادى هم بسیارى از مردم معتقد بودند،  که یک کوه عظیم مغناطیسى در شمال زمین وجود دارد.

      متخصصان رشته هاى فیزیک و زمین شناسى تنها چند دهه پیش بود که تئورى دیگرى را ارائه کردند و این تئورى تازه،  در انستیتوى تحقیقاتى شهر کارلسروهه مورد تائید قرار گرفت.  طبق این تئورى تقریباً 95 درصد از میدان مغناطیسى زمین از طریق یک ماشین دینام یا در حقیقت ژنراتورى که با کمک اثر مغناطیسى،  انرژى الکتریکى تولید مى کند،  در ماده مذاب قشر بیرونى هسته زمین که کلاً از آهن تشکیل شده است تولید مى شود.  در این قشر جریان هایى به وجود مى آیند،  که بر اثر چرخش کره زمین شکلى مارپیچ به خود مى گیرند.  آزمایش هاى انجام گرفته نشانگر آنند که این جریان هاى مارپیچ،  واقعاً یک میدان مغناطیسى را به وجود مى آورند.  میدان مغناطیسى درونى زمین بر جریان هاى الکتریکى خارجى در یونسفر جو زمین اثر گذاشته،  و به این ترتیب در برابر توفان هاى خورشیدى و تشعشعات زیان آور ذرات الکتریکى نقش حفاظ را بازى مى کند.

      البته این میدان مغناطیسى همانند میدان مغناطیسى زمین که دائماً ضعیف تر مى شود،  از یک ثبات دائمى برخوردار نیست. علاوه بر این،  بررسى سنگ هاى کره زمین نشان مى دهد،  که پس از بروز یک چنین ضعفى در میدان مغناطیسى زمین،  تقریباً هر 750 هزار سال یک بار،  محل قطب هاى شمال و جنوب مغناطیسى تغییر مى کند.  اما براساس محاسبات کنونى این تغییر محل قطب هاى مغناطیسى زمین حدوداً 500 سال دیگر انجام خواهد گرفت.  اینکه علت این پدیده چیست و آیا به این خاطر،  آن طور که برخى از محققان معتقدند،  آب و هواى کره زمین تغییر خواهد کرد،  یا اینکه اصولاً بقاى حیات بر روى کره خاکى ما با خطر مواجه مى شود،  هنوز مشخص نیست.

   پرسش:  در نظرات بنویسید،  آیا شما نظر و دانش دگری درباره زمین ما دارید؟

   عکس اولین چاه نفت ایران در مسجد سلیمان،  در  1908،  ویلیام تاکسی دارسی استرالیایی انگلیسی و مهندس دیگر خارجی نیز در عکس دیده می شوند،  مشروح در تاریخ نفت در ایران.  بشر از ابتدای قرن 20 تا توانسته زمین را به تخریب و انقراض کشانیده،  و با شدت مضاعف این کار را ادامه می دهد.  عکس شماره 2980.

کلیک کنید:  تخریب و انقراض

کلیک کنید:  چند داستان بود و نبود

کلیک کنید:  مختصر تاریخ ایران و جهان

    توجه:  اگر وبلاگ به هر علت و اتفاق،  مسدود، حذف یا از دسترس خارج شد،  در جستجوها بنویسید:  وبلاگ انوش راوید،  یا،  فهرست مقالات انوش راوید،  سپس صفحه اول و یا جدید ترین لیست وبلاگ و عکسها و مطالب را بیابید.  از نظرات شما عزیزان جهت پیشبرد اهداف ملی ایرانی در وبلاگم بهره می برم،  همچنین کپی برداری از مقالات و استفاده از آنها با ذکر منبع یا بدون ذکر منبع،  آزاد و باعث خوشحالی من است.

    جنبش برداشت دروغها از تاریخ ایران:  حمله اسکندر مقدونی به ایران بزرگترین دروغ تاریخ،  حمله چنگیز مغول به ایران سومین دروغ بزرگ تاریخ،  و مقالات مهم مانند،  سنت گریزی و دانایی قرن 21،  و دروغ های تاریخ عرب،  تاریخ مغول،  تاریخ تاتار،  و گفتمان تاریخ،  و جدید ترین بررسی های تاریخی در وبلاگ:

http://www.ravid.ir