استان تاریخی کرمان

استان تاریخی کرمان

   پیش گفتار

      استان کرمان که در گذشته مکران و مصر هم نامیده می شد یکی از قدیمی ترین تمدن های بشر را دارد،  علت آن هم وجود معادن متعدد بویژه مس است،  که براحتی قابل دسترسی برای انسانهای دوران سنگ بوده است.  تمدن استان تاریخی کرمان،  مانند جیرفت، شهداد، راور و غیره بسیار وسیع می باشد،  و هر کدام نیاز به تخصص ویژه دارند،  مانند جیرفت شناسی یا شهداد شناسی،  که متعاقب آن باید کاوش و تحقیق میدانی مفصل صورت پذیرد.  فقط در این وبلاگ می توانم،  اندکی به انبوه بی پایان این تمدنها و آثار اشاره کنم.

   استان کرمان با وسعت 175069 کیلومتر مربع در جنوب شرقی کشور ایران است،  از شمال به خراسان جنوبی ، از شمال غرب به یزد ، ازجنوب به هرمزگان ، از شرق به سیستان وبلوچستان و از غرب به فارس محدود می‌شود که با دارا بودن 160 شهرستان تقریباً 11 درصد از مساحت کل کشور را شامل می‌گردد. پهناور ترین استان ایران در محل تلاقی رشته کوههای مرتفع زاگرس و مرکزی با مناطق پست کویری در جنوب شرقی کویر مرکزی بزرگ ایران به طول تقریباً 160 کیلومتر واقع شده است این تلاقی استثنایی بین ناحیه کوهستانی و کویری ، ویژگیهای محیطی کم نظیر و اوضاع طبیعی خاص را به وجود آورده است که در کمتر منطقه‌ای از فلات استثنایی ایران می‌توان مشاهده کرد.

استان کرمان به درستی گنجینه تاریخ و جغرافیا است و از هر دوره و هر زمانی نشانی به یادگار دارد . منابع طبیعی دشت زیبای لوت، جنگل‌های خبر، گلزارهای لاله‌زارو.... جاذبه تاریخی آثار تمدن شش هزار ساله آراتا(شهداد) ، تپه کنار صندل(جیرفت)، ارگ بم ، ارگ راین ، قلعه دختر و اردشیر(کرمان) ، آثار باستانی گنجعلی‌خان (کرمان) ، باغ شاهزاده و آستانه شاه‌نعمت‌اله ولی(ماهان) و.... کوهستانهای سر به فلک کشیده هزار،جوپار،پلوار،کو‌ه‌شاه و.... همه و همه گویای این مدعاست.

نام کرمان  خود قدمتی بس طولانی دارد. هردوت پدر تاریخ ، از کرمان به عنوان کارامان یاد کرده که مردمانش یکی از ده تبار مهم پارسی را تشکیل داده‌اند و پیام بر سنگ نبشته داریوش ، شاه هخامنشی ، بر صخره‌های بیستون از کارامان یاد می‌کند که چگونه برای ساختن کاخهایش در شوش و تخت جمشید چوبهای جگ را به ارمغان آوردند.

برخی کرمان را مرکب از دو کلمه«کار» و«مان» داشته که کلمه«کار» بمعنای رزم و پهلوانی و «مان» به معنای «محل و جایگاه و میهن» آمده است و در مجموع به معنای «جایگاه دلاوری و مکان دلیران رزم آرای» است.

عکس آثار تاریخی و طبیعی استان کرمان،  عکس شماره 5914 .

   تمدن جیرفت

    مدتها تصور می شد که کهن ترین تمدن جهان تمدن سومر است،  اما کشف یک زیگورات (معبد) با قدمت بیش از پنج هزار سال،  آثار سنگی بسیار و همچنین کتیبه های آجری به خطی ناشناخته،  از منطقه جیرفت باعث شد این منطقه قدیمی ترین تمدن جهان شناخته شود.  از شهر جیرفت با نام های ارت ‌ـ مکن ـ گدر ـ جارفت ـ جردس ـ جنه اربعه اشهر ( بهشت چهار ماه) ـ جیربت ـ دسبوس ـ دقیانوس ـ دوزاری ـ رئوبارلس ـ قمادین ـ کارمانیا ـ کامادی ـ کمادی و سبزواران،  یاد شده است.  مطالعات و کاوش ها نشان می دهد،  که جیرفت بزرگ ترین مرکز تجاری جهان بوده است.  شرایط مطلوب آب و هوایی در جیرفت،  وجود انواع محصولات کشاورزی،  معادن مس و غیره روباز،  موجب شد تمدن مهم در این منطقه شکل گیرد.  

تحقیقات باستان شناسی بین المللی از اوایل دهه 1900 در جیرفت و ناحیه هلیل رود،  منجر به کشف مجموعـه سایت های باستانی زیادی گردید.  حداقل ١٢ مرکز در این ناحیه مورد کاوش باستانی قرار گرفت،  که قدیمی ترین آنها به نظر می رسد قدمتی بیش از ۵٠٠٠ سال داشته باشد.  مکان نخستین جیرفت، مشتمل بر دو تپه کُنار صَندَل ((الف)) و ((ب)) با ارتفاع به ترتیب 13 و 21 متر،  در موقعیت تقریبی '5 ˚28 شمالی و '8 ˚57 شرقی است،  که با یکدیگر داری فاصله چند کیلومتری هستند.  در کُنار صَندَل ((ب))، قلعه دو طبقه پنجره دار با زیر بنیی در حدود 13.5 هکتار یافت شده است.      با کشف یک سازه عظیم خشتی با بیش از یک میلیون خشت در محوطه های تاریخی جیرفت،  که به بهشت گمشده باستان شناسان ملقب شده است،  گام های جدیدی برای اثبات یک تمدن عظیم در این منطقه برداشته شد.

در یکی از کتیبه های خرابه های شهر اوروک (در جنوب بین النهرین)،  داستان کشمکش میان پادشاه سومر با فرمانروای سرزمین ثروتمندی به نام ارت آمده،  در کتیبه دیگر پادشاه سومری سعی کرده بود،  با گذر از شهر شوش و ۷ رشته کوه به سرزمین ارت حمله کند.  بررسی دقیق این کتیبه ها و آثار کشف شده این فرضیه را به اثبات نزدیک می کند،  که شهر افسانه ای و گمشده ارت،  که در شرق ایران قرار داشته،  به احتمال زیاد همان شهر جیرفت است.  از آثار کشف شده در حوزه تمدن جیرفت،  می توان به ظروف و پلاک های سنگی با نقوش بسیار ظریف از موجوداتی چون عقاب، عقرب و پلنگ اشاره کرد،  که نظیر آنها در هیچ یک از محوطه های باستانی جهان کشف نشده است.  شاید ادامه اکتشافات و تحقیق روی آثار کشف شده،  به این نتیجه رسید،  که از این پس به جای بین النهرین عراق،  جیرفت ایران را مهد کهن ترین تمدن بشری در جهان نامید.

      یک لوح کامل خطی در کاخی داخل محوطه باستانی جیرفت کشف شد،  طول آن ۱۱، عرض 7 و ضخامت 2 آن سانتیمتر است،  این لوح خطی دارای پنج سطر خط،  و هر سطر دارای دوازده ‪ حرف است.  به منظور رمزگشایی  نوشته،  تصویری برای خط شناسان معروف دنیا ارسال شده است.  کاوش های باستانی در جیرفت،  منجر به کشف چندین شئ متعلق به هزاره چهارم قبل از میلاد شده است.  کشف یک مجسمه برنزی که سر یک بزی را نشان می دهد،  و متعلق به هزاره سوم پیش از میلاد است.  این مجسمه کشف شده در جیرفت نشان می دهد،  که تاریخ ناحیه هلیل رود به هزاره چهارم ما قبل میلاد می رسد،  و این تاریخ از برخی تمدن های بین النهرینی فراتر است.  این ناحیه در هر دو دوره یک گورستان بوده است. اما حفاری های زیر این گورستان نشان می دهد،  که این منطقه در طی هزاره ششم قبل از میلاد یک مکان مسکونی بوده است.

  اکتشافات اتفاقی اخیر،  منجر به کاوش های غیر قانونی و غارت این مرکز باستانی شده است.  شمار اشیای قاچاق شده به حدی افزایش یافت،  که نیروی انتظامی مجبور به گسیل نیرو به منطقه شده،  تا از غارت بیشتر آن محل جلوگیری کند.  پلیس بین الملل نیز برای توقیف این اشیا در حال همکاری با این نیرو است.  غارت گورستان ماتوت آباد توسط قاچاقچیان،  باعث یک بحران باوری نکردنی در باستان شناسی شد،  و توجه افکار عمومی منطقه را به خود جلب کرد.  فقط در یکی از گورستان ها ٣٠ ظرف سنگی به غارت رفت،  برخی ظروف فلزی و سفالی و نیز اشیای طلایی نیز توسط قاچاقچیان به یغما رفت.  در این محل چند لوحه گلی یافت شده،  که به خطی هندسی روی آن مطالبی نوشته شده،  و هنوز رمز گشایی نشده.  در کل روایت‌گر آنست که این مردم مخترع خط و زبان بوده اند،  نه سومریان.  پیش از این پنداشته می‌شد،  اولین مخترعین خط سومریان  و سپس ساکنان نواحی جنوبی میان‌رودان،  و تمدن ایلام در خوزستان باشند.

  وسایل به دست آمده از این تمدن تا به امروز بیشتر ظروف سفالی و سنگی،  قطعات سنگ صابون و گاه وسایل مفرغی را شامل می ‌شود.  اهم صنعت منطقه همان کنده کاری روی سنگ صابونی است،  که دارای ظرافت خاص است و موارد کاربردی و زیبایی شناختی را در بر می‌ گیرد.  در روی این قطعات تصاویری از قبیل انسان، بز و گوسفند، نخل، مار و عقرب وجود دارد،  که البته تصاویر مار و عقرب معمول تر است.  نکته دیگری که قطعات سنگ صابونی این منطقه را از سایر مناطق و تمدن های دیگر جدا می‌ کند چشم درخشان و مرصع کاری روی قطعات است. در برخی طرحها دیده می ‌شود،  دور تا دور ظرف چند حیوان در هم تنیده وجود دارند،  که برای کنار هم قرار دادن آنها نیاز به محاسبات پیچیده بوده.

عکس یک منطقه باستانی در جیرفت،  عکس شماره 4145.

کلیک کنید:  تمدن کهن جی

   تمدن شهداد

      شهداد بواسطه قرار گرفتن در حاشیه کویر و شرایط سخت آب و هوایی،  کمتر کسی حدس می زند یکی از کهن ترین و پر رمز و راز ترین تمدنها را داشته باشد،  و به موفقیت هایی چون مسگری و ساخت نخستین پرچم فلزی جهان به نام درفش شهداد،  کشاورزی در دل کویر و صنعت پیشرفته شیشه گری و مس گری رسیده باشند.  کاوش های انجام شده در منطقه شهداد نشان‌ دهنده وجود یک تمدن غنی و مدرن شهری در پنج هزار سال قبل از میلاد می‌ باشد،  که در آن ساختمان های مسکونی و بنا‌ های عمومی چون مراکز صنعتی، معابد خدایان، کاخ های سلطنتی و.... وجود داشته است،  که فلز کاران و صنعت کاران آن انواع ظروف مورد مصرف آشپزخانه و اشیاع زینتی مورد استفاده زنان آن روزگار و اشیاء زینت بخش معابد الهه ‌های نگهبان و کاخ های سلطنتی را ساخته و پرداخته می‌ کردند.

رازهای شهر کوتوله ها  ــ  شهر تاریخی شهداد باید برای انسان هایی ساخته شده که قامت بسیار کوتاه داشتند،  زیرا دیوارها، سقف، مکان های مختلف خانه از جمله ها طاقچه ها و تنورها، بسیار کوتاه و کوچک هستند،  و این امر در مورد تمام خانه هایی که در این مجموعه کشف شده اند مصداق دارد.  گویا برای افرادی با قامت 30 تا 40 سانتیمتر می تواند مناسب باشد،  در هر حال این تمدن بیش از پنج هزار سال قبل توانسته بود،  کوره مسی بسازد و فلز را بازیچه خود کند،  و نخستین پرچم جهان را بسازد،  و در زمینه ساخت ظروف از سنگ صابونی و مرمر هم تبحر داشته باشد،  همچنان در پرده ای از ابهام است. 

به همین دلیل شهر شهداد به شهر کوتوله ها شهرت یافته است.  اما متاسفانه راز های این شهر به دلیل توقف کاوش های باستانی در این محوطه تاریخی همچنان زیر خروارها شن باقی مانده است.  نکته قابل توجه اینکه مردمان این تمدن پنج هزار سال پیش به دلیلی نامعلوم تمام وسایل خود را در خانه هایشان گذاشته،  و درِ خانه ها را گل می گیرند،  و از این شهر می روند.  به گفته کارشناسان گل گرفتن درها نشانه امید به بازگشت داشته است،  اما در این خانه ها هیچ گاه باز نشد و ابهام همیشگی بر پیشانی این تمدن حک شد،  تا اینکه در دهه 40  اولین گامها برای شناخت این تمدن کهن برداشته شد.  و بیش از سه هزار شی تاریخی در محوطه شهداد کشف شد،  و محوطه تاریخی نیز بیش از 37 کیلومتر تخمین زده شد،  اما شاخص ترین کشفیات این تمدن کهن که متاسفانه کاوشها در آن متوقف شده،  و اسیر وعده های امروز و فردا شده است کشف درفش شهداد بود.

درفش شهداد نخستین پرچم فلزی جهان ــ  قدیمی ترین پرچم فلزی جهان است،  که نشانه تمدن غنی شهداد یا "خبیص" است،  و مهمترین کشف در محوطه تاریخی محسوب می شود.  هیچ جای ایران چنین غنا و طیفی از تمدن دیده نمی شود،  این تمدن به دلیل باقی مانده های شهر شهداد و کوچک بودنش،  به تمدن کوتوله های شهداد معروف است.

   عکس جسد یک آدم کوتله شهر کوتله های شهداد،  و عکس شهر باستانی که محل بازی بچه ها شده است،  عکس شماره 4164.

   معادن تاریخی استان کرمان

      در استان کرمان معادن تاریخی فراوان وجود دارد،  همین معادن باعث شدند اولین تمدن تاریخ در این استان بوجود آید،  به مرور از تاریخ معادن استان خواهم نوشت.

   معدن مس سرچشمه ــ  در ۱۶۰ کیلومتری جنوب غربی کرمان و ۵۰ کیلومتری جنوب رفسنجان و در ناحیه مرکزی رشته کوه زاگرس قرار گرفته ‌است،  و یکی از بزرگترین مجتمع‌ های صنعتی معدنی جهان محسوب می‌ گردد.

عکس نمای عمومی کارخانه فرآوری مس سرچشمه،  عکس شماره 7059.

   شهر سوخته

    این شهر در ۵۶ کیلومتری شهر زابل و در حاشیه جاده زابل به زاهدان،  در استان سیستان و بلوچستان ‌است.  شهر در روی آبرفت های مصب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون بنا شده،  آن زمان در ساحل رودخانه قرار داشت.  این شهر بزرگ مربوط به دوره برنز تمدن کهن جی است،  و ایرانیان حدود ۶۰۰۰ سال پیش در این شهر زندگی می‌ کردند.  شهر سوخته پیشرفته‌ ترین شهر جهان قدیم بود،  حتی بسیار پیشرفته‌تر از کرت که سینوهه در کتاب خود از آن یاد کرده ‌است.  به اعتقاد کارشناسان کاملاً حرفه ای،  این شهر به معنای کامل و دقیق یک شهر ماقبل از تاریخ است،  هیچ شهری در دنیا از نظر امکانات و اصول شهرنشینی با آن قابل مقایسه نیست.  درباره این شهر زیاد گفته و نوشته شده،  و شخصاً تحقیقات مستقل ندارم که آنرا بنویسم.

   محوطه باستانی راور و......  بزودی  ...

کلیک کنید:  راز مصر

کلیک کنید:  کویر های ایران

کلیک کنید:  تاریخ تاکتیک در ایران

سبز= جنگل های شمال ایران، سفید= آسمان شفاف مرکز ایران، قرمز= سرخی فجر خلیج فارس

    توجه:  اگر وبلاگ به هر علت و اتفاق،  مسدود، حذف یا از دسترس خارج شد،  در جستجوها بنویسید:  انوش راوید،  یا،  فهرست مقالات انوش راوید،  سپس صفحه اول و یا جدید ترین لیست وبلاگ و عکسها و مطالب را بیابید.  از نظرات شما عزیزان جهت پیشبرد اهداف ملی ایرانی در وبلاگم بهره می برم،  همچنین کپی برداری از مقالات و استفاده از آنها با ذکر منبع یا بدون ذکر منبع،  آزاد و باعث خوشحالی من است.

ارگ   http://arq.ir